description

Peter van Poppel (Utrecht 1945 - Utrecht 2023)

olieverf/doek, 80 x 70 cm

Provenance

Collection Bill van Dijk, Amsterdam

Literature

Pieter Scheen
In Memoriam (small catalogue) - Galerie Lieve Hemel, Amsterdam

Exhibition

1967 "Realiteitenkabinet" - Arti et Amicitiae, Amsterdam
2023 "In Memoriam" - Galerie Lieve Hemel, Amsterdam

Detail Description

Peter van Poppel (1945-2023)

"In de Tuin Gevonden (Meisje met Toekomstfakkel)" 1967, olieverf/doek, 80 x 70 cm



Tweeëntwintig was Peter van Poppel toen hij dit wereldwijze schilderij in 1967 maakte. Net het ouderlijk huis uit - van zijn moeder mocht dit schilderij niet in de kamer hangen - het zij haar vergeven, de omslag naar lossere zeden in de zestiger jaren was voor de ouderen van die tijd een onbegrijpelijke cultuuromslag. Ikzelf was toen zesentwintig, als werkstudent ondergedompeld in een krap bestaan en jagend op studieresultaten, hoewel een jaar later het begin van de galerie leidde tot het afbreken van die studie, die ik overigens van zins ben weer op te pakken, maar ik dwaal af.



Voor het meisje op het schilderij stond Twiggy model, niet letterlijk, maar zij was toen onderwerp van een maatschappelijke discussie over haar magere lijf, althans, zo is het in mijn herinnering, want als ik internet naspeur komt dat aspect slechts zijdelings en zeker niet als controversieel ter sprake. In deze context is het belangrijker dat het schilderij was opgenomen in de tentoonstelling Realiteitenkabinet (Arti et Amicitiae, Amsterdam, 1969), welke voor mij één van de bakens was bij mijn keuze voor het realisme. Zodoende staat dit schilderij ook in de Pieter Scheen, naast Moesmans legendarische schilderij "Het Gerucht", eveneens onderdeel van die tentoonstelling.



In een later schilderij "Totemmuseum" (1981-1987), dat hij zelf zag als een van zijn sleutelwerken, komt die samenballing van thema's en verwijzingen terug, maar het naïeve dat het meisje uitstraalt heeft dan plaatsgemaakt voor een sfeer van vraagtekens, gevoed door verholen maatschappelijk commentaar, doorspekt met schilderkunstige verwijzingen. Toch zijn daar in "Meisje met Toekomstfakkel" de kiemen van aanwezig, zij het dat de directe naaktheid van de fallus en de surrealistische parafernaliën zijn geëvolueerd naar fijnzinniger vormen van commentaar. Natuurlijk is Van Poppel ook door Moesman beïnvloed, maar de geprononceerde metaforen, die in bovenstaand schilderij zichtbaar zijn, maken in de loop der jaren - vrij gauw eigenlijk - plaats voor een fijnbesnaarder vervreemding of overdrijving, waar Moesman bleef shockeren. Waarmee Van Poppel veel dichter bij de gewone mens kwam dan Moesman, die dat overigens, afgemeten aan zijn doorgaans tegendraadse uitspraken, ook niet nastreefde.



Het is wat riskant (men zegt tegenwoordig risicovol, maar is dat niet een Amerikanisme?) om dit onderwerp ter sprake te brengen, maar in mijn ogen is Peter van Poppel een van de markantste Hollandse schilders van de twintigste eeuw, die in staat was de Hollandse identiteit vorm en kleur te geven. Waarom riskant: die karakterisering van identiteit leidt onvermijdelijk naar de vraag wat die identiteit dan inhoudt, en in plaats van verduidelijking te geven dwalen mijn gedachten dan naar de schilderijen van Van Poppel. In dit verband toch nog even een vergelijking met Moesman: die hoort eerder thuis in de uitloop van het Europese surrealisme, in de lijn van De Chirico tot Dali. Wat me brengt bij Pyke Koch en Co Westerik, twee andere schilders, die op hun manier dat Hollandse in verf vertaalden, waarmee ik en passant, maar zeker niet onopzettelijk, Van Poppel de eer bewijs door met de namen van deze schilders, behorend tot de grote kunstenaars van de twintigste eeuw, in één adem ook zijn naam te noemen. Ook al is tot nu toe slechts één klein boekje - al is Groot Atelier (Querido, 1985) een pareltje - aan hem gewijd.



Koen Nieuwendijk.