description

Hendrik Jan Wolter (1873 - 1952)

pastel op papier
63 x 53 cm

Met een echtheidsverklaring van de H.J. Wolter expert Klaas de Poel, gedateerd Heemstede, 13 mei ‘98

Provenance

Sotheby’s Amsterdam, 15 april 2003, lot 216
Particuliere collectie

Literature

R.W.P. de Vries Jr, ‘H.J. Wolter’, Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift, jrg. 35 (november 1925), pp. 297-305, pp. 302-303
Catalogus 'Retrospectieve expositie Hendrik Jan Wolter', Arti et Amicitiae, Amsterdam, 1973, p. 20, no. 48

Exhibition

Amsterdam, Arti et Amicitiae, 'Retrospectieve expositie Hendrik Jan Wolter', 9 mei – 27 mei 1973, no. 48

Detail Description

Het confectie atelier dat H.J. Wolter hier heeft afgebeeld was gevestigd in de St. Willibrordusstraat 49-55, midden in de Amsterdamse Pijp. Eigenaar van het atelier was Herman Vermeulen Windsant. Wolter woonde er letterlijk om de hoek, op Amstel 47. Met deze onderwerpskeuze schaarde hij zich in een illuster rijtje kunstenaars die de moderne tijd en stedelijke dynamiek op eigenzinnige wijze hebben vastgelegd, zoals G.H. Breitner, Isaac Israels en Jan Toorop.



In het eerste kwart van de twintigste eeuw waren niet minder dan 7.000 naaisters actief in Amsterdam. Het waren veelal meisjes en jonge vrouwen die lange dagen maakten tegen een laag loon. De werkomstandigheden waren zwaar, ze zwoegden in kleine, slecht geventileerde ruimtes onder het oorverdovende lawaai van ratelende en piepende trapnaaimachines. Het waren de jaren van de opkomst van de massa productie, waarbij alles gericht was op het bereiken van een zo hoog mogelijke productie tegen zo laag mogelijke kosten.



In een uitgebreid artikel in Elsevier’s Geïllustreerd Maanschrift (1925) gaat de kunstcriticus R.W.P. de Vries nader in op de Wolters naaiateliers, waarop de naaisters treffend en raak zijn vastgelegd, zonder in het illustratieve te vervallen. Juist in deze pastels, aldus De Vries, ontwaren we de perfecte balans tussen de briljante tekenaar en kleurgevoelige schilder die Wolter was:



Wij voelen telkens in Wolter's werk, en dat maakt het juist voor dezen tijd zoo belangwekkend, dat de serieuze teekenaar, en de kleurgevoelige schilder samengaan. Nu eens domineert de een, dan weer de ander. En als hij zijn serie confectie-ateliers opzet is het de rappe teekenaar, die in dit drukke bedrijf, in die zalen waar de motoren snorren, waar de naaimachines tikken, zijn figuren in actie ziet.



Die meisjes poseeren niet voor hem, ze zijn bezig, en hij schetst ze in de vlucht, wacht een oogenblik af, tot ze weer in eenzelfde houding terugkomen, en houdt dan zoo'n bepaalden stand, die typeerend is voor de werkstertjes, vast. Juist dit vlugge, vlotte schetsen, dit zien en onthouden is wel kenmerkend voor deze teekeningen van Wolter; want het drukke gedoe in zoo'n werkplaats of atelier maakt het onmogelijk om rustig, stuk voor stuk ieder figuur, al is het slechts even, te doen stilzitten en dan te teekenen.



Neen, het werk gaat door, als een levende film, maar juist daardoor zijn de houdingen der figuren op Wolter's teekeningen zoo natuurlijk geworden, zien wij dat die meisjes geheel in hun werk zijn. Het zijn dan ook, als men het goed beschouwt, geen gecomposeerde schilderijen, maar eenigszins geacheveerde, frissche studies gebleven, stukken natuur, die misschien later nog wel eens tot een of meer groote schilderijen zullen worden omgewerkt. Zooals ze nu zijn hebben ze echter het spontane van den eersten indruk behouden.



Ook Isaac Israels heeft wel ‘confectie-ateliers’ geschilderd, maar die zag ‘het geheel’ als een boeket van kleurige jurkjes, die zag de bezige meisjesgezichten, in aandacht over hun werk. Voor hem was het ook dikwijls een enkel figuur of een kleine groep van coupeuses of essayeuses; maar Wolter ziet het ‘bedrijf in actie’.