description

Jan Mankes (Meppel 1889 - Eerbeek 1920)

Medium: Olieverf/doek
Formaat: 23 x 17,5 cm
Signatuur: Rechtsonder gesigneerd 'Jan Mankes'
Datering: Voorjaar 1914

Provenance

Collectie Dr. A. le Cosquino de Bussy, Utrecht
Collectie B. Meijer, Wassenaar 1969
Particuliere collectie Nederland

Literature

A. Mankes-Zernike, 'Jan Mankes', 1923, p. 60
Plasschaert, 'Jan Mankes', 1927, p. 57
A. Mankes-Zernike, R.N. Roland Holst, 'Jan Mankes', Amsterdam / Wassenaar 1928, p. 60
Mekking, 'Jan Mankes', 1969
De Groot, 'Jan Mankes', 1979, p. 12
Bruyel-Van der Palm, 'Jan Mankes', 1989, p. 134

Exhibition

Utrecht , "Eretentoonstelling Jan Mankes", Utrechtse Kunsthandel, Utrecht, 1923, cat.no. 104
Rotterdam, Tentoonstelling schilderijen, teekeningen en grafisch werk Jan Mankes", 1923, no. 70
Wassenaar, "Tentoonstelling Jan Mankes", 1927, no. 52
Utrecht, 'Herdenkingstentoonstelling Jan Mankes', 1948, no. 57
Heerenveen,"Werk van Jan Mankes", 1950, no. 37
Meppel, "Jan Mankes", 1968, no. 7
Arnhem, "Jan Mankes, Schilderijen, Tekeningen en grafiek",Gemeentemuseum Arnhem, 1969, cat.no.33

Detail Description

“Ik wil zolang een doekje koesterend bewerken en me er in denken, dat het een stukje “ziel” wordt, het moet echter tevens een gebouw op zich zelf zijn, onwrikbaar vast moet alles op zijn plaats staan, wat alleen mogelijk is bij iets dat echt doorleefd is.”

Het werk van Jan Mankes toont een vredige, intieme wereld ver van de grote stad. Met zijn duidelijke contourlijnen, een heldere, ‘onwrikbaar vaste’ compositie, alles doortrokken door een diffuus licht, is Boer met geitjes een bijzonder goed voorbeeld van zijn werk. Er zijn geen schaduwen, de geiten zelf lijken licht uit te stralen. De achtergrond met de drukte van de boeren die bezig zijn met hun koeien contrasteert met het rustige en intieme contact tussen de boer, waar Mankes’ vader model voor stond, en zijn geiten, maar stoort de contemplatieve sfeer niet. Mankes zocht het geluk in de kleine dingen van de natuur en zijn omgeving, en schilderde die met grote liefde en aandacht. In doorwerkte kleine schilderijen met een bijzondere aandacht voor het detail uitte hij zijn grote liefde voor de natuur. Mankes maakte in zijn korte leven zo’n 150, meest kleine, schilderijen, ongeveer 100 tekeningen en 50 prenten. Meestal was de natuur zijn onderwerp. Dieren tekende en schilderde hij tot hij ze “vanbinnen kon dromen”. 

Mankes maakte dit schilderij in het voorjaar van 1914, in het kleine dorpje De Knipe, bij Heerenveen, waar hij met zijn ouders naar toe verhuisd was na de pensionering van zijn vader. Jan was toen twintig jaar en vastbesloten kunstenaar te worden. Hij was op zijn vijftiende leerling glazenier geworden op een glasschildersatelier in Delft, dat in die jaren de beroemde Goudse glazen restaureerde. In Den Haag volgde hij een avondcursus aan de kunstacademie. Op zondag liep hij vaak van Delft naar Den Haag om daar in het Mauritshuis het werk te bestuderen van de kunstenaars die hij bewonderde: Johannes Vermeer, Carel Fabritius en Hans Holbein. Hij begon in Den Haag met het schilderen en tekenen van motieven uit de natuur: vogels en nesten die hij in de duinen vond.

In De Knipe ontstond zijn eigen stijl met kenmerkende evenwichtige composities, ingetogen kleurgebruik en een gladde afwerking waarin de penseelstreek nauwelijks zichtbaar is. Mankes bracht talloze laagjes dunne olieverf over elkaar aan die hij dan afschuurde met puimsteen zodat een spiegelglad oppervlak ontstond dat tegelijkertijd grote diepte heeft, vol subtiele kleurnuances. Met die intense aandacht trachtte hij de ziel te vangen van zijn onderwerp en daarmee iets van zijn eigen ziel zichtbaar te maken. Hij schreef: “Kunst is uiting geven aan geestelijk leven. Het zuiver geestelijke is niet benoembaar, daarom neemt men het stoffelijke te baat als middel.”

In de Knipe ontwikkelde hij zijn liefde voor de natuur verder en maakte veel schilderijen van het  landschap in de buurt. Ook ging hij zich met grafiek bezighouden. Hij maakte etsen en, nadat hij het werk van de Japanse prentkunstenaar Hokusai gezien had, ook houtsneden. Mankes maakte, naast landschappen, stillevens, zelfportretten en portretten, meestal van zijn ouders of zijn vrouw Annie Zernike, de eerste vrouwelijke dominee in Nederland die hij in de Knipe had ontmoet. De Keulse potten, flessen, schedels van dieren en Chinese schaaltjes en zelfs levende dieren: witte muizen, kippen, egels, kraaien en een uil, werden hem toegestuurd door zijn mecenas, de Haagse sigarenfabrikant A.A.M. Pauwels.

Mankes’ werk werd hoog gewaardeerd en zijn tentoonstellingen waren succesvol,al werd zijn werk nog niet aangekocht door musea. In 1916 werd hij ziek en in 1920 overleed hij, op dertigjarige leeftijd.